بیش از 50 اصطلاح بورسی و مفاهیم اولیه بورس

در اینجا قصد داریم تا تمامی مفاهیم اولیه بورس و اصطلاحات بورسی که در بورس ایران می شنوید را تعریف و تفسیر کنیم تا با معنای آنها آشنا شوید . امید است که دیگر کلمه ای جا نمانده باشد . 

اوراق بهادار

اوراق بهادار یا Securities یک سند است که تضمین کننده‌ی حقوق مالی قابل نقل ‌و ‌انتقال برای مالک آن است. به ‌بیان‌ دیگر به هرنوع سندی که بیان کننده یک ارزش مالی برای مالک آن باشد و قابلیت خرید و فروش داشته باشد، اوراق بهادار می‌گوییم.قبل تر ها در همین ایران خودمون به جای دارایی آنلاین به شما یک برگ سند سهام میدادند . 

سهام

اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که یک نوع آن “سهام” است. سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان‌دهنده سهم مالکیت صاحب آن از یک شرکت است. به اندازه هر سهم ، مالک در سود و زیان شرکت و یا کارخانه شریک است 

شرکت‌های بورسی

 شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را شرکت‌های بورسی میگویند. این شرکت ها سهامی عام هستند .

گروه‌های بورسی

شرکت های بورسی را بنابر زمینه فعالیت آنها در گروه هایی مربوط به همان صنعت دسته بندی میکنند. برای مثال گروه دارویی، خودرویی، پتروشیمی، شیمیایی، بانکی، پالایشگاهی و غیره. به هرکدام از این گروه ها صنعت هم گفته می شود .

نماد بورسی

نماد همان نام اختصاری شرکت است که معمولا خلاصه می گردد .  نماد بورسی یک شرکت بورسی معمولا عبارت است از حرف اول گروه بورسی مربوط به آن که نشان دهنده ی صنعتی می باشد که آن شرکت در آن قرار دارد و در ادامه قسمتی از نام شرکت. مثلا در نماد خساپا  حرف خ مربوط به گروه خودرویی است و ادامه خلاصه ای از شرکت سایپا 

شاخص کل

عددی است که با فرمول های خاصی محاسبه میشود و نشان دهنده ی بازدهی و روند بازار است و تغییر آن به منفی یا مثبت نشان دهنده ی تغییر مثبت یا منفی کل ارزش بازار است. 

عرضه اولیه

وقتی سهام یک شرکت برای اولین بار قرار است در بورس عرضه شود، بعد از مشخص شدن قیمت گشایش، در یک روز معین برای اولین بار تحت نام عرضه اولیه در بازار به فروش میرسد. عرضه اولیه (IPO) به زمانی گفته می‌شود که سهام یک شرکت خصوصی برای اولین بار به عموم مردم عرضه می‌شود. عرضه‌های اولیه معمولاً توسط شرکت‌های کوچک و جوان که به دنبال سرمایه برای گسترش هستند انجام می‌شود، همچنین شرکت‌های بزرگ خصوصی نیز که به دنبال تبدیل‌شدن به سهامی عام هستند، عرضه عمومی اولیه انجام می‌دهند. جزئیات سهامی که عرضه می‌شود، در امیدنامه به اطلاع سرمایه‌گذاران بالقوه می‌رسد. از مزایای عرضه اولیه در بورس دستیابی ارزان‌تر به سرمایه، افزایش سرمایه، شفافیت اطلاعاتی و معافیت مالیاتی را می‌توان نام برد. از معایب این کار هزینه‌های قانونی، حقوقی و بازاریابی عرضه اولیه، الزام به افشای اطلاعات مالی، کاهش کنترل و افزایش ریسک دعاوی حقوقی است.

سال مالی

سهامداران تصمیم گیرنده هر شرکت برای محاسبه ی سود و زیان و مسائل مالی شرکت، یک دوره یک ساله را انتخاب می کنند که در پایان آن دوره، هیئت مدیره موظف به گزارش دادن عملکرد خود در پایان سال مالی میباشد.

سود پیش بینی شده (EPS)

منظور از EPS سود اختصاص یافته به هر سهم یک شرکت است که توسط شرکت در ابتدای سال مالی پیش بینی میشود. هر شرکت وظیفه دارد سود تخمینی خود را بر اساس نظرات مدیران شرکت تخمین می زند و به سهامداران اعلام  کند. سود پیش بینی شده یا همان EPS در قیمت سهام تأثیر مستقیم دارد و یکی از ملاک های سرمایه گذاران برای خرید یک سهم است.

تعدیل سود (منفی یا مثبت)

در طی سال ممکن است به دلایل مختلف مدیران شرکت پیش بینی اولیه خود را تعدیل دهند. اگر پیش بینی جدید آنها بیشتر از پیش بینی اولیه سود باشد تعدیل را مثبت و در حالت معکوس تعدیل را منفی می‌گوییم.

سود سالیانه

منظور از سود سالیانه، سود یک شرکت بورسی در یک سال مالی است.

سود تقسیمی (DPS)

عبارت است از سودی که پس از کسر مالیات به ازاء هر سهم توسط شرکت ها به سهام داران پرداخت می‌گردد.

نسبت قیمت به درآمد (P/E)

حاصل قیمت سهم به درآمد آتی آن می باشد. اگر پی به ای بالاتر از ۵ بود، نشان دهنده ی این است که سهامداران به روند سوددهی آن اعتماد بیشتری دارند و بر این باورند که سود شرکت در سال جاری و یا سال های آتی رشد خوبی خواهد داشت و یا گاهی نشان می دهد سهامداران بر این باورند که سود شرکت خیلی بالاتر از مبلغ اعلامی می باشد و شرکت در اعلام سود محافظه کاری به خرج داده است. پی به ای های پایین نشان می دهد، سهامداران به آینده شرکت مشکوک هستند و معتقدند شرکت روند سوددهی خود را سال های آتی به حد لازم رشد نخواهد داد و یا حتی کمتر خواهد کرد. پی به ای پایین می تواند این نکته را هم خاطر نشان کند که بازار معتقد است شرکت سود اعلامی خود را خیلی رویایی ارائه داده است و نمی تواند این رقم را پوشش دهد.

قیمت اسمی سهام

قیمت اسمی سهم همان قیمت اولیه سهم در بازار اولیه است که برای همه سهام ها برابر 100 تومان است. قیمت اسمی تنها بیانگر قیمت اسمی سهم است نه قیمت رسمی آن! بر روی اوراق هر سهم قیمت اسمی را 100 تومان درج میکنند تا بعدا خود بازار به نسبت عرضه و تقاضا، قیمت تعادلی آن را مشخص ‌کند.

سرمایه‌ی شرکت

سرمایه یک شرکت در بازار بورس تهران از ضرب تعداد سهام آن در عدد 100 تومان به دست می آید. همچنین برای تعیین تعداد سهام یک شرکت، سرمایه آن را تقسیم بر عدد 100 تومان می کنند.

مجمع عمومی سالیانه

گردهمایی سهامداران و مدیران شرکت ها که برای ارائه وضعیت شرکت و تعیین سود، حداکثر چهار ماه بعد از پایان سال مالی شرکت ها تشکیل می گردد و همه سهامداران، (حتی اگر یک سهم آن شرکت را داشته باشند) میتوانند در آن شرکت کنند.

مجمع فوق العاده

افزایش سرمایه

عبارتست از تجزیه سهام شرکت ها به تعداد بیشتر. این کار به دلایل مختلفی از جمله بهبود ساختار مالی شرکت و تامین مالی شرکت. افزایش سرمایه در واقع به معنی ایجاد تعدادی سهم جدید است که به سهامداران قبلی و جدید به فروش می‌رسد. هزینه خرید این سهام جدید 100 تومان (قیمت اسمی) به علاوه قیمت حق تقدم است.

حق تقدم

فرمی است که بعد از اعمال افزایش سرمایه ایجاد می‌شود که برای سهامداران قبلی ارسال شود تا آنها در خصوص حق تقدم سهام خود تصمیم گیری نمایند. در این موارد سهامدار مختار است که وجه حاصل (100 تومان به ازای هر سهم حق تقدم) از اضافه سهام را پرداخت نماید تا صاحب سهام مورد نظر گردد یا آن را به افراد جدیدی واگذار نماید. بعد از اخذ تصمیم این گواهینامه به مبدأ بازگشت داده خواهد شد تا مراحل اجرای آن صورت گیرد. اگر کسی از قبل سهام باشد میتواند حق تقدم اختصاص یافته به او را بفروشد. اگرم کسی تمایل داشته باشد میتواند این حق تقدم ها را بخرد و بعد از پرداخت 100 تومان، این حق تقدم ها تبدیل به سهم خواهند شد.

نکته: ممکن است در دریافت مفهوم حق تقدم و افزایس سرمایه کمی دچار مشکل شده باشید، نگران نباشید این امر طبیعی است. در آینده نزدیک در یک مقاله جامع درباره آن توضیح خواهیم داد.

شرکت های هولدینگ

شرکت هولدینگ به شرکتی می گویند که نسبت به ابتیاع و تهیه درصد از سهام دیگر شرکت ها (تا آن حد که بتواند هیئت مدیره آن شرکت را کنترل نموده و حق رأی اصلی را داشته باشد) اقدام نماید.

سهام شناور آزاد

به نسبتی از سهام یک شرکت که در بازار قابل معامله است و با اهداف مدیریتی توسط سهامداران کنترل کننده نگهداری نمی شود و در فرایند معاملات حضور دارد گفته می شود.

ترازنامه شرکت

ارزیابی قدرت مالی و نقدینگی هر شرکت از طریق اندازه گیری داراییها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام صورت می گیرد. این اطلاعات در صورت مالی تحت عنوان ترازنامه شرکت ارائه می شود.

اصطلاحات مربوط به سهامدارها

سهامدار شدن نیاز به پیش زمینه هایی مثل دریافت کد بورسی و مراجعه و ثبت نام کاربری در یک کارگزاری دارد. در این قسمت با این موارد آشنا خواهید شد.

سرمایه گذاری در بورس

سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار به معنای خرید سهام یک یا چند شرکت بورسی است که معمولا با دو دیدگاه انجام می شود. بهره بردن از روند قیمت سهم به معنای اینکه سهمی را در قیمتی بخریم و با قیمت بالاتری به فروش برسانیم، و یا سرمایه گذاری برای بهره بردن از سود سالیانه سهم که البته مورد دوم رشد قیمت را در زمان فروش نیز شامل می‌شود.

شرکت‌های کارگزاری

کارگزاری‌ها بنگاه‌های معاملاتی هستند که خرید و فروش سهام توسط آنان صورت می گیرد. کارگزاری ها از اعتبار بالایی برخوردار هستند و می‌توانید مانند یک بانک به آنها اعتماد کنید. در این معاملات آن ها وکیل تام الاختیار فروشنده و خریدار هستند. دفاتر شرکت‌های کارگزاری در تمامی شهرها وجود دارند.

کد معاملاتی یا کد بورسی

برای اینکه بتوانید به خرید و فروش هام در بورس بپردازید، گرفتن کد بورسی الزامی است. هر فرد باید یک کد بورسی برای معامله کردن در بورس بگیرد. کد بورسی عبارتست از کدی ثابت که به سهامداران اختصاص داده می شود تا در هنگام خرید و فروش سهام از آن استفاده کنند. این کد متشکل از سه حرف اول نام خانوادگی افراد به همراه یک عدد ثابت است که در معاملات سهام کارکردی مشابه شماره حساب در نقل و انتقالات بانکی را دارد. برای دریافت کد بورسی باید به یکی از دفاتر شرکت‌های کارگزاری بورس مراجعه کنید.

پرتفو (Portfolio)

پرتفو یا پرتفوی عبارتست از سبدی متشکل از سهام شرکتهای مختلف بورسی. منظور از سبد سهام همین موضوع است. سرمایه گذاران برای کاهش ریسک سرمایه گذاری، به جای خرید سهام یک شرکت، سرمایه خود را در چند شرکت پخش می‌کنند. اکثر قریب به اتفاق کارشناسان اقتصادی حتی در بهترین حالتهای تحلیلی، خریدن تنها یک سهم یا اصطلاحاً تک سهم شدن را توصیه نمی کنند.

سهامدار عمده

طبق قانون به شخص حقیقی یا حقوقی که بیش از ۵٪ از سهام یک شرکت بورسی یا غیر بورسی را دارا باشد سهامدار عمده می‌گویند. سهامدار عمده میتواند در تصمیماتی که در مجامع بر گزار می شود موثر باشد

قیمت پایانی سهم

قیمت رسمی سهم است که در واقع قیمت پایانـی سهام یک شرکت نشان دهنده میانگین قیمت‌های آن سهم در طول روز است که براساس آن قیمت‌ها مورد داد و ستد قرار گرفته است.

نوسان قیمت سهام

بر طبق قوانین بورس اوراق بهادار تهران حداکثر نوسان قیمت یک سهم در یک روز از مثبت 5٪ تا منفی 5٪ طی روز می تواند باشد. برخی از سهام نیز بازه نوسانی 10 یا 6 درصدی دارند که بعدا درباره آن بیشتر توضیح خواهیم داد.

حجم مبنا

حداقل تعداد برگه سهمی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز قیمتی به ثبت برسد.

صف خرید و فروش

چنانچه خریداران زیادی در طی روز یک سهم در قیمت +۵٪ باشند می گویند صف خرید ایجاد شده است و چنانچه تعدا زیادی فروشنده سهم در قیمت -۵٪ باشند می گویند صف فروش ایجاد شده است. این اتفاق به این دلیل میافتد که قیمت یک سهم در یک روز در یک بازه خاص میتواند نوسان کند.

قیمت لحظه‌ای

به قیمت یک سهم در هر لحظه از ساعات معاملاتی (9 تا 12:30) قیمت لحظه ای میگویند.

تحلیل تکنیکال

به بررسی تکنیکی نمودار خطی قیمت و حجم معاملات تحلیل تکنیکال میگویند. تحلیل تکنیکال در واقع یک علم است که به شما این امکان را می‌دهد تا با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌هایی که شامل یکسری ابزارها و نرم افزارها، نمودارها، ریاضیات، اندیکاتورها و یک سری داده مثل قیمت سهم در گذشته و حجم معاملات، به‌پیش‌بینی قیمت‌ها در آینده بپردازید.

تحلیل بنیادی

به تحلیل صورت‌های مالی شرکت ها و تحلیل فاکتورهایی که میتواند در آینده بر روند سودسازی یک شرکت تاثیر گذار باشد، تحلیل بنیادی یا فاندامنتال می‌گویند.

به طور کلی تر 

 صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی

هدف صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص‌ (Index fund) انطباق پرتفوی سرمایه‌گذاری با شاخص بازار سهام است. یک صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص، الزاماً منابع خود را براساس الگوی تعیین‌ شده برای یکی از شاخص‌های موجود در بازار، سرمایه‌گذاری می‌کند. شاخص مذکور می‌تواند شاخص کل یا یکی دیگر از شاخص‌های بازار سهام باشد. در این صندوق‌ها تنها زمانی خریدوفروش سهام ضرورت می‌یابد که وجهی به‌واسطه ورود سرمایه‌گذار جدید اضافه یا به دلیل خروج یک سرمایه‌گذار کم شود. مزیت اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص، هزینه‌های نسبتاً پایین آن‌ و حذف ریسک مدیریت صندوق‌ است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس(ETF)